Το σπίτι του Ροδάκη στον Μεσαγρό της Αίγινας

Εκατόν τριάντα χρόνια τώρα, στέκει έτσι, κοιτάζοντας τον ουρανό μέσα από τη χαίνουσα στέγη του.

Θα χρειαστεί να ρωτήσεις πάλι και πάλι, για να πάρεις τον σωστό δρόμο προς το σπίτι του Ροδάκη, στον Μεσαγρό, απέναντι από τους «βυζαντινούς λόφους της Παλιοχώρας». Μη σπεύσεις να γκρινιάξεις. Το σπίτι φτιάχτηκε για να είναι διακριτικό. Και επιμένει να στέκει έτσι, εκατόν τριάντα χρόνια τώρα, κοιτάζοντας τον ουρανό μέσα από τη χαίνουσα
στέγη του. Και περιμένοντας…
Τι το σημαντικό υπάρχει στο σπίτι του Ροδάκη; Πρόκειται για εξαιρετικό δείγμα λαϊκής αρχιτεκτονικής, «το πιο φωτεινό παράδειγμα του αττικού λαϊκού ρυθμού», κατά τον Klaus Vrieslander-Τζούλιο Καΐμη («Το σπίτι του Ροδάκη στην Αίγινα», εισαγωγή: Δημήτρης Φιλιππίδης, επίμετρο-επιμέλεια: Μισέλ Φάις, εκδόσεις Ακρίτας, 1997), μια περίπου ανακάλυψη του μεγάλου Πικιώνη, στις αρχές της δεκαετίας του 1910, όταν «…o αρχιτέχτονας Πικιώνης, ο πρώτος Έλληνας που διαφήμισε τη σοβαρότατη εργασία του Αλέκου Ροδάκη, τον κάλεσε στην Αθήνα για να τον βάλει να δουλέψει και για να μπορέσει, έτσι, να τον γνωρίσει και ως γλύπτη στους Ευρωπαίους. Μα κηρύχτηκε ο πόλεμος, κι ο Αλέκος ο Ροδάκης ξαναγύρισε στον Μεσαγρό, και κει πέθανε σε λίγο», περ. «Φραγγέλιο», φύλλο Α’ (1928). Η κύρια κατοικία χτίστηκε το 1880, ενώ υπήρξαν και δύο προσθήκες: μία το 1891, όταν προστέθηκε το πατητήρι, με την επιγραφή που τελειώνει με το περίφημο «ΑΧ 1891 ΒΑΧ», και μία οι στάβλοι, μερικά χρόνια αργότερα, στο πίσω μέρος του κυρίως σπιτιού.
Ανάμεσα στις γέρικες ελιές και στα πεύκα, φιδογυρνώντας σε έναν δρόμο δύστροπο, θα το ανακαλύψεις –καλός ιχνηλάτης, εσύ– πίσω από ένα ανάχωμα, λίγα μέτρα από τον δρόμο, με το πράσινο της άνοιξης να το κρύβει και να σε κρατάει σε απόσταση, μικρή εκδίκηση για την εγκατάλειψη, αιδήμων κάλυψη της γύμνιας των ερειπίων.
Γιατί, πέρα από κάποιους τοίχους, λίγα απομένουν. Κι ακόμα λιγότερα, μετά από δύο ή τρεις χειμώνες.

Όμως, η Πολιτεία αδυνατεί να λάβει άμεσα μέτρα για να σταματήσει η κατάρρευση του μνημείου, επικαλούμενη τη δυσμενή οικονομική συγκυρία

Πάνε τα γλυπτά που κοσμούσαν τη συμβολή των τοίχων˙ με διαπιστωμένη την κατάρρευση του σπιτιού το 1989, όλα τα γλυπτά είχαν πια αφαιρεθεί το 1995, όπως σημειώνει ο καθηγητής της αρχιτεκτονικής Δ. Φιλιππίδης στην εισαγωγή του βιβλίου που προανέφερα. Πάει και η στέγη της καθαυτό κατοικίας. Πάει και ο τοίχος της πρόσοψης του φούρνου. Σε άθλια κατάσταση και το πατητήρι. Ποιος τόπος έχει την πολυτέλεια να αφήνει στην εγκατάλειψη στοιχεία της κληρονομιάς του; Κι αν αύριο το σπίτι του Ροδάκη δεν θα είναι παρά μια στοίβα πέτρες, ποιοι θα προφασιστούν τον έκπληκτο; Οι ίδιοι που θα διαπιστώσουν ότι ένα πρότυπο αγροικίας του 19ου αιώνα –σημείο αναφοράς στον ελλαδικό χώρο– αξίζει όσο οι φωτογραφίες του;
Η τελευταία επίσκεψη καθηγητών και φοιτητών της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου στο σπίτι του Ροδάκη, τον περασμένο Απρίλιο, ανέδειξε το πρόβλημα στην πλήρη του έκταση. Υπήρξαν δεσμεύσεις του ΕΜΠ σχετικές με την αποτύπωση του κτίσματος, στο πλαίσιο του κύκλου των μαθημάτων της «Οικοδομικής», καθώς και προτάσεις σχετικές με την κατασκευή στεγάστρων, σε επιλεγμένα σημεία που απειλούνται με άμεση κατάρρευση. Ο δήμος φαίνεται, επίσης, εξαιρετικά ευαισθητοποιημένος στο θέμα. Το ίδιο και τα σχολεία της Αίγινας.
Όμως, η Πολιτεία αδυνατεί να συνδράμει: Στην ερώτηση του βουλευτή Α’ Πειραιώς και Νήσων κ. Δημήτρη Καρύδη (Φεβρουάριος 2011), σχετικά με το κατά πόσο το υπουργείο Πολιτισμού «…προτίθεται να λάβει άμεσα μέτρα για να σταματήσει η κατάρρευση του μνημείου…», το υπουργείο απάντησε: «Η παρούσα δυσμενής οικονομική συγκυρία, μαζί με τις συσσωρευμένες εκκρεμότητες δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ…, περιορίζει σημαντικά τις δυνατότητες του ΥΠ.ΠΟ.Τ. να αναλάβει πρωτοβουλίες ανάδειξης του μνημειακού μας πλούτου» και ότι «…Παρόλο που αυτά είναι τα δεδομένα σήμερα, ελπίζουμε να συνεργαστούμε με τον Δήμο Αίγινας για το συγκεκριμένο ζήτημα, με την πρώτη δυνατή ευκαιρία».
Επειδή η «πρώτη δυνατή ευκαιρία» δεν είναι απαραίτητο να συμπίπτει χρονικά με την αμέσως προηγούμενη στιγμή της κατάρρευσης του σπιτιού του Ροδάκη, μήπως θα ήταν αποτελεσματικότερη η οικονομική συμβολή μιας πανστρατιάς κατοίκων, Αιγινητών εξ αίματος, αλλά και εξ αγχιστείας, για τη σωτηρία αυτού του «πιο φωτεινού παραδείγματος του αττικού λαϊκού ρυθμού»;

Του Αντώνη Γκόλτσου

Πηγή